بررسی تغییرات فصلی کمیت و کیفیت اسانس شش گونه اکالیپتوس (e. melliodora, e.kingsmilli, e.dundasii, e. microcarpa, e.stricklandii, e.largiflorens) در جنوب ایران

در این پژوهش برای بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس، برگ شش گونه اکالیپتوس به نامهای e.melliodora، e.kingsmillii، e.dundasii، e.largiflorens، e.stricklandii وe.microcarpa از مناطق گرمسیری شوشتر و دزفول در اواسط چهار فصل سال و طی دو سال متوالی (1385-1384) جمع‏آوری گردید. روغن اسانس برگ گیاه به روش تقطیر با آب استخراج و با دستگاههای کروماتوگرافی گازی (gc) و کروماتوگرافی متصل به طیف‏سنج جرمی (gc/ms) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. بالاترین بازده اسانس e.melliodora در شوشتر زمستان (9/3%-1/3%) و بهار (7/2%-6/2%) و در دزفول پاییز (0/2%-7/1%) بدست آمد. بیشترین مقدار 1، 8- سینئول در اسانس گون? نامبرده نیز در هر دو منطقه زمستان و پاییز بود. بالاترین بازده اسانس e.kingsmillii شوشتر در زمستان (1/3%-8/2%) و دزفول در پاییز (2/3%-7/2%) مشاهده شد. بالاترین مقدار 1، 8- سینئول نیز در شوشتر پاییز و زمستان و در دزفول پاییز بود. گون? e.dundasii در شوشتر بیشترین بازده اسانس را در زمستان (7/4%-8/2%) و در دزفول بیشترین بازده اسانس در تابستان (9/0%) دارا بود. بیشترین مقدار 1، 8- سینئول در شوشتر در بهار و زمستان و در دزفول در بهار دیده شد. بالاترین بازده اسانس e.microcarpa شوشتر در بهار (7/3%-0/2%) و دزفول پاییز (3/3%-1/3%) مشاهده شد. بالاترین مقدار 1، 8- سینئول در شوشتر بهار و زمستان و برای دزفول تابستان و پاییز بود. گون? e.stricklandii در شوشتر بیشترین بازده در زمستان با (4/2%-2/2%) و در دزفول بیشترین بازده اسانس در پاییز با (2/2%-4/1%) دارا بود. بیشین? مقدار 1، 8- سینئول در شوشتر بهار و در دزفول بهار و زمستان دیده شد. حداکثر بازده اسانس e.largiflorens شوشتر در زمستان (8/2%-8/1%) و در دزفول پاییز (3/2%-1/2%) گزارش گردید. بالاترین مقدار 1، 8- سینئول در شوشتر زمستان و تابستان و در دزفول بهار و زمستان بدست آمد. تغییراتی نیز در سایر ترکیبهای عمده و جزئی اسانس هر سه گونه در فصول مختلف سال مشاهده شد. براساس نتایج حاصل از این تحقیق و برای دستیابی به کمیّت و کیفیت قابل قبولی از اسانس اکالیپتوس بصورت همزمان، کشت گون? e.melliodora در شوشتر و دزفول قابل توصیه است. بهترین فصل برداشت برگهای e.melliodora به منظور اسانس‏گیری در شوشتر بهار و زمستان و در دزفول پاییز است. کشت گون? e.kingsmillii نیز در دزفول بهتر از شوشتر است. بهترین فصل برداشت برگهای e.kingsmillii به منظور اسانس‏گیری در شوشتر زمستان و پاییز و در دزفول پاییز است. کشت گون? e.dundasii نیز در شوشتر قابل توصیه است. مناسب‏ترین زمان برداشت این گونه در شوشتر برای دستیابی به بالاترین بازده اسانس فصل4 زمستان و بالاترین کیفیت اسانس بهار است. کشت این گونه در دزفول باتوجه به بازده و کیفیت پایین اسانس قابل توصیه نیست. براساس تحقیقات انجام شده کشت گونه e.microcarpa در شوشتر و دزفول قابل توصیه است. بهترین فصل برداشت برگهای e.microcarpa به منظور اسانس‏گیری در شوشتر تابستان و در دزفول زمستان است. کشت گون? e.stricklandii در شوشتر و دزفول قابل توصیه می‏باشد. بهترین فصل برداشت برگهای e.stricklandii به منظور اسانس‏گیری در شوشتر پاییز و برای دزفول تعیین بهترین فصل برداشت نیازمند بررسی‏های بیشتری است. کشت گون? e.largiflorens با اِعمال روشهای بهینه‏سازی و شناسایی پارامترهای موثر بر ارتقاء فعالیتهای متابولیکی و تحریک و تنظیم چرخ? بیوشیمیایی گون? مورد نظر توصیه می‏گردد. کشت گون? e.largiflorens در فدک مناسبتر از شوشتر است. بهترین فصل برداشت برگهای e.largiflorens به منظور اسانس‏گیری در شوشتر بهار و در دزفول برای دستیابی به بالاترین عملکرد کمی (بازده) پاییز و بیشین? عملکرد کیفی (تولید اسانس) تابستان می‏باشد.